Booking.com Sözleşmesel En İyi Fiyat Garantisi Uygulamaları Dolayısıyla Türkiye’de ve Yurtdışında Yürütülen Rekabet Soruşturmaları
Birçok yabancı Rekabet merciince yürütülen soruşturmalara paralel olarak Türkiye’de de Rekabet Kurumunca Booking.com hakkında 4054 sayılı Rekabetin korunması Hakkında Kanun’un m. 4 (anlaşmalar) ve m. 6 (hakim durumun kötüye kullanılması) hükümleri kapsamında başlatılan soruşturma sonucu, 05.01.2017 tarihinde verilen kararla Booking.com’un dikey anlaşmalar yoluyla rekabeti kısıtladığı ve bu suretle m. 4 hükmünün ihlal edildiğine hükmedilerek 2.543.992,85-TL idari para cezasının uygulanmasına karar verilmişti.
Rekabet Kurumunca yapılan incelemede Booking.com’un pazarda %40’ın üzerinde paya sahip olması dolayısıyla 2002/2 Dikey Anlaşmalara ilişkin Grup muafiyeti Tebliği kapsamındaki muafiyetlerden ve gene 4054 sayılı Kanun’un m. 5 hükmündeki bireysel muafiyetlerden yararlanma imkânı olmadığı tespiti üzerine esas hakkında yapılan inceleme sonucu Booking.com’ın otellerle yapmış olduğu dikey anlaşmaların rekabeti engelleyici nitelikte olduğu sonucuna varılmıştır.
Benzer bir soruşturma Türkiye’deki birtakım seyahat acenteleri hakkında da başlatılmış ancak 2002/2 Dikey Anlaşmalara ilişkin Grup Muafiyeti Tebliği kapsamında soruşturmaya tabi kuruluşların %40’lık piyasa eşiğini aşmamaları dolayısıyla rekabeti engelleyici etkilerin kısıtlı olacağından hareketle uygulanan muafiyet dolayısıyla soruşturma 25.10.2018 tarihinde verilen Rekabet Kurulu kararı ile takipsizlikle sonuçlanmıştır.
Rekabet Kurulunca verilen karardan hemen sonra TÜRSAB tarafından 6102 sayılı TTK m. 54 vd. hükümleri kapsamında Booking.com’un Türkiye’de ruhsat sahibi olmadığı, müşterilerine sunmuş olduğu konaklama hizmetleri dolayısıyla KDV ödemediği gerekçesi ile yerel seyahat acentelerine nazaran haksız bir rekabet avantajı sağlamakta olduğu gerekçe gösterilerek haksız rekabetin önlenmesi maksadıyla İstanbul 5. Asliye Ticaret Mahkemesi’nin 2015/1174 E. no.lu dosyası ile haksız rekabetin menni davası açılmıştır. Dava süreci ile birlikte yapılan tedbir talebi kapsamında Booking.com’un Türkiye’de bulunan konaklama tesislerine yönelik satışlarının durdurulmasına karar verilmiştir. (Booking.com’un da içerisinde bulunduğu Priceline Grup halen Türkiye’de Agoda ve 2017’de devralınan Momondo platformları ile faaliyetlerine devam etmektedir.)
İstanbul 5. ATM’nin 2015/1174 E. no.lu dosyası kapsamında devam olunan yargılama kapsamında bilirkişi heyetinden rapor aldırılmış, alınan rapor sonucunda Booking.com’un yabancı bir şirket, simsar niteliğinde olduğu; faaliyette bulunması için seyahat acentesi işletme ruhsatı alması gerekmediği; Türkiye’deki faaliyetleri dolayısıyla vergi verme yükümlülüğünün doktrinde tartışmalı olduğu dolayısıyla haksız bir rekabet avantajından bahsedilemeyeceği belirtilmiştir. İtirazlar üzerine dosya yeninden bilirkişi incelemesi gönderilmiş olup, yapılan incelemelerde bu defa haksız rekabete yol açan fiiller bilirkişilerce tespit edilmiş, bunun üzerine henüz kesinleşmemiş olmakla birlikte bahis olunan ilk derece mahkemesince Booking.com faaliyetlerinin haksız rekabet oluşturduğuna hükmedilmiştir.
Yurt dışına ise bilhassa AB ülkeleri nezdinde Booking.com’un otellerle yapmış olduğu dikey anlaşmalarla uygulanan fiyat pariteleri çeşitli soruşturmalara tabi olmuştur. Bu soruşturmalardan belki de ilki İngiltere’de Office of Fair Trading (sonradan Competition Market Authority) nezdinde 1998 Rekabet Kanunu ve AB’nin İşleyişine ilişkin Anlaşma (Treaty on Functioning of the European Union)’nın m. 101/1 hükmü kapsamındaki rekabeti engelleyici, kısıtlayıcı anlaşmaları yasaklayan düzenleme doğrultusunda Booking.com ve Expedia’nın IHG otelleri ile yapmış olduğu en iyi fiyat yahut eşit fiyat garantili fiyat parite anlaşmalarının rekabeti engelleyici nitelikte olduğu sonucuna varılmıştır.
Yapılan soruşturma kapsamında online seyahat acentesi Booking.com ile sözleşme ilişkisi kuran otellerin aynı ilgili hizmet pazarında bulunmadıkları; otellerin tüketicilere erişimde karşılaştıkları zorlukların online seyahat acenteleri yoluyla bertaraf edilerek çok geniş kitlelere konaklama hizmetinin online acenteler yoluyla sunulabildiği bu sebeple otellerle online seyahat acenteleri arasındaki ilişkinin ilgili hizmet pazarında rekabet edenler arasındaki yatay bir ilişki değil farklı hizmet pazarlarında bulunan teşebbüsler arası dikey bir ilişki olduğu; ancak Booking.com tarafından uygulanan en düşük yahut eşit fiyat ve maksimum sayı ve sınıfta odanın öncelikli sağlanması garantisinin otellerin diğer seyahat acentelerine daha düşük fiyatlar vermesini yahut oda bazında farklı anlaşmalar yapmasını engellediği ve dolayısıyla aynı ilgili hizmet pazarında bulunan online seyahat acenteleri arasındaki rekabetin düşük yahut eşit fiyat parite yükümlülükleri dolayısıyla kaldırıldığı ve hatta bu suretle online seyahat acenteliği pazarına yeni girişlerinde engellendiği tespiti yapılmıştır.
2012 yılında sonuçlanan araştırmalar üzerine rekabet ihlali suçlamasının yöneltildiği Booking.com ve IHG rekabet ihlali yaratan fiilleri ortadan kaldırıcı birtakım önlemlerin bir anlaşma teklifini 2013 yılında ilgili otoriteye sunmuş ve 2014 yılında sunulan teklifler kabul olunmakla yürütülen soruşturma anlaşma ile sona erdirilmiştir.
Varılan anlaşma ile Booking.com otellerle yapmış olduğu sözleşmelerde otellerin kendisine en düşük fiyatı yahut diğer rakiplere verilen ve otelin kendi sitesinde sunulan fiyatlarla eşit fiyatları vermesi yükümlüğü getirir yükümlülüğü daraltır bir uygulamanın benimsenmesi ve bu suretle geniş anlamda fiyat parite uygulamasının daraltılması yönünde uygulama benimsenmesinde mutabık kalınmıştır. Booking.com teklif gerekçesinde otellerin sadece rezervasyon yapıldığında online seyahat acentesine ödeme yaptığı; online acentelerin otel odalarının satışı için ciddi pazarlama faaliyetinde bulundukları, buna karşın otellerin kendi sitelerinde online seyahat acentelerinden daha düşük fiyat sunmaları halinde online acentelerce yapılan pazarlama faaliyetinden komisyon ödemeden yararlanmış olacakları, bu sebeple otellerin bu yöndeki inisiyatiflerinin en azından eşit fiyat sunulması yoluyla engellenmesi gerektiği savını yöneltilmiştir.
Bu kapsamda Booking.com tarafından teklif edilen daraltılmış parite uygulaması ile otellerin kamuya açık olmayan fiyatlardan farklı online seyahat acentelerine farklı fiyat ve şartlardan satış yapabilmesi ancak otellerin kendi sitelerinde Bokking.com sitesinde yayınlanan fiyatın altında kamuya fiyat sunamayacağına yönelik bir uygulama getirilmiştir.
2013 yılında İsveç, Fransa ve İtalya Rekabet Kurullarınca aynı kapsamda yapılan soruşturmalarda 2015 yılı ikinci yarısı itibarıyla Booking.com’un sunmuş olduğu dar parite uygulaması kabul olunarak soruşturmalar sonlandırılmıştır. (Bkz: Booking.com Rekabet Otoriteleri kararlar dosyası linki üzerinden erişilen Fransa, İsveç, İtalya dosyaları) Booking.com 01.07.2015 itibarıyla tüm AB ülkelerinde dar parite uygulamasını benimsemiştir.
Danimarka rekabet otoritesince 2016 yılında başlatılan soruşturma da Booking.com’un 2015 yılı itibarıyla dar parite uygulamasına geçmiş olması dolayısıyla sonlandırılmıştır. (Bkz: Booking.com Rekabet Otoriteleri kararlar dosyası linki üzerinden erişilen Danimarka dosyası)
Çek Cumhuriyeti Rekabet otoritesi ise 2009 – 2015 yılları arasında uygulanan geniş kapsamlı parite dolayısıyla Bookin.com’a 2018 yılında almış olduğu, halen temyizi kabil kararla 8.336.000 Çek Korunası idari para cezası uygulanmasına karar vermiştir. Bkz: Booking.com Rekabet Otoriteleri kararlar dosyası linki üzerinden erişilen Çek Cumhuriyeti dosyası)
Ancak Alman Rekabet Otoritesi daha özgürlükçü ve sıkı rekabet politikası izleyerek Booking.com tarafından uygulamaya konulan dar parite uygulamasının dahi rekabeti engelleyici anlaşma niteliğinde olduğunu; online seyahat acentelerinin pazarlama yatırımlarının korunması gerekçesinin meşru bir gerekçe olmadığı; dar parite uygulamasında otellerin özgürce fiyat belirleme imkanlarının ortadan kalkmış olduğu ve otellerin kendi sitelerinde yüksek fiyattan satış yaparken online seyahat acentelerine daha düşük fiyat sağlamakta insiyatif sahibi de olmayacakları gerekçe gösterilerek dar fiyat parite uygulamasının da rekabet ihlali olduğuna hükmetmiştir.
AB harici ülkelerde de Bokking.com fiyat paritesi uygulamalarının rekabeti engelleyici nitelikte olduğu rekabet otoritelerince değerlendirilmiş; sözgelimi Kolombiya’da bu hususta yapılan rekabet ihlali tespiti ile idari para cezasına hükmedilmiş (Bkz: https://colombiareports.com/colombia-slaps-massive-fine-booking-com/ ); Japonya’da benzer sebeplerle Booking.com Rakuten ve Expedia hakkında soruşturma başlatılmıştır (Bkz: https://mainichi.jp/english/articles/20190410/p2g/00m/0dm/075000c)
Düşük yahut eşit fiyat uygulanmasına yönelik parite uygulamaları haricinde çeşitli nedenlerle online seyahat acenteleri hakkında idari-yargısal süreçler başlatılmış, (Sözgelimi İsrail’de site içi fiyatlarda KDV’nin belirtilmemesi dolaysıyla tüketicilerin ilgili konaklama tesisine gittiklerinde daha yüksek KDV eklenmiş hizmet bedeli ödemeye zorlanmaları dolayısıyla İsrail Tüketici ve Adil Rekabet Koruma Kurumu tarafından Booking.com idari para cezasına çarptırılmıştır. http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/233896 ) gene yabancı online mal-hizmet sağlayıcılarının yasal mevzuattaki boşluk dolayısıyla KDV ödeme yükümlülüğünden kaçınmalarından ötürü çeşitli yasal düzenlemelerin yapılması gündeme gelmiştir (Bkz. Almanya’da bu hususta kanun koyucular tarafından başlatılan girimlere dair: https://www.businessinsider.com/ap-germany-to-crack-down-on-tax-evasion-via-online-retailers-2018-8 ). Ancak gerek rekabet ve gerek vergi mevzuatlarına bağlı ihlaller dolayısıyla Türkiye’deki uygulamanın aksine ihlalde bulunan teşebbüsün faaliyetlerinin tamamen sonlandırılması yönünde bir yabancı ülke uygulamasına rastlanmamış, hukuka uygunluğun sağlanması bakımından anlaşma yolu yahut idari para cezası uygulamasının ilgili otoritelerce benimsendiği görülmüştür.