Global ölçekte faaliyet gösteren Priceline Group bünyesindeki Booking.com gibi online seyahat acenteleri ile Google, Facebook gibi dijital reklam platformları kuruldukları tarihlerden bu yana klasik fiziki ticari faaliyetlere göre oluşturulan vergi mevzuatlarındaki düzenleme eksikliklerinden faydalanarak uzun yıllar mümkün olduğunca daha az vergisel yükümlülükleri bulunan ülkelerde fiziki olarak konuşlandıkları ve bu suretle vergi yükümlülüklerinden mümkün olduğunca kaçındıkları, bu hususta halihazırda birçok ülkede gerek çifte vergilendirmenin önlenmesi anlaşmaları gerek se mevcut vergi düzenlemelerinin altyapısı dolayısıyla doğrudan şirket kurulumu yahut şube kurulumu yoluyla fiziki mevcudiyet sağlanmayan ülkelerde yürürlükteki yasal mevzuatın vergilendirmeye cevaz vermediği görülmüştür. Buna karşın, AB nezdinde Fransa’nın başını çektiği dijital vergi düzenlemesi tekliflerinin görüşülmeye başlandığı ve 2020 sonrası AB çapında direktif (EU Directive) temelinde bir düzenleme yapılması planlandığı, bu suretle gerek turizm sektöründe ve gerekse reklam, perakende ve sair sektörlerde vergilendirmeden kaçınmaya çalışan büyük ölçekli dijital platformların ulusal rakipleri gibi faaliyette bulundukları ülkelerde elde ettikleri gelirler üzerinden vergilendirilmelerinin amaçlandığı da gözlemlenmiştir.
Özellikle 2000’li yıllarda faaliyete geçen perakende, turizm, digital reklam gibi alanlarda hizmet vermeye başlayan ve gelirlerinin neredeyse tamamına yakınını online kaynaklardan edinen dijital platformların giderek çok daha uzun geçmişi olan kurumsal rakiplerinden çok kısa sürede daha büyük Pazar payı elde etmeye de başlamışlardır. Ancak bahis konusu sektörlerde yaşanan dijitalleşmeye halen vergi mevzuatları tam manasıyla ayak uyduramamış ve bu durum söz konusu platformlarca kullanılarak ciddi rekabet avantajı elde etmelerinin önünü açmıştır. Çok yakın tarihe kadar Türkiye dahil birçok ülkede yürürlükte olan vergi mevzuatları kapsamında yabancı kurum ve kuruluşların vergilendirmeleri ancak ilgili ülkede kurulu tüzelkişilikler yahut şubelerin varlığını aramakta, bu nevi bir fiziki mevcudiyetin yokluğunda vergiye tabi olabilecek vergi matrahı fiziken mevcut olunmayan ülkedeki faaliyetlerden elde edilmiş olsa dahi vergi uygulaması söz konusu olmamaktadır. Bunun yanında bilhassa yabancı teşebbüsler bünyesinde farklı ülkelerde faaliyet gösteren firmaların kurumsal olarak faaliyet gösterdikleri ülkelerde dahi zaman zaman eksik vergi beyanında bulunarak vergilendirmeden kaçınabildikleri de gözlemlenebilmektedir. (Digital Ekonominin Vergilendirmesi Sorunları Başlıklı AB Parlamentosu İç Politikalar Direktörlüğü raporu için Bkz: http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2016/579002/IPOL_STU(2016)579002_EN.pdf )
Turizm sektörü bakımından alanında dünya çapında pazar lideri konumundaki Booking.com Fransa’da kurulu iştiraki aracılığıyla yürüttüğü faaliyetlerden ötürü Aralık 2015’te Fransız mercilerince başlatılan soruşturmaya tabi olmuş, Booking.com’un bünyesinde olduğu ABD merkezli Priceline firmasının US Securities and Exchange Commission nezdindeki gelir beyanlarından hareketle Fransa’da ceza ve faizleri ile birlikte 356 milyon Euro Gelir vergisi ve KDV yükümlülüğü bulunduğu tespiti yapılmıştır. (Bkz.: 01.06.2016 tarihli Reuters: https://www.reuters.com/article/priceline-group-france/french-tax-authorities-seek-356-mln-euros-from-booking-com-sec-filing-idUSL1N18T1CQ ) Fransız idari mercilerince verilen karar Booking.com tarafından yargıya taşınmış olup, halen yargılama sürecinin devam etmekte olduğu görülmüştür.
Ancak Fransız otoritelerince uygulanan vergi tahakkuku ve cezaları Booking.com ‘un Fransa’da kurulu Booking.com (France) SAS firmasınca yürütülen faaliyetlerine dayalı olarak yapılmıştır. (Bkz.: Fransız Ticaret Sicil Kaydı: https://www.infogreffe.com/entreprise-societe/449620848-booking-com-france-sas-750103B132800000.html?typeProduitOnglet=EXTRAIT&afficherretour=true&tab=entrep )
Bunun yanında, AB Parlamentosu nezdindeki S&D grubu tarafından yapılan araştırmalar sonucu merkez olarak kendisine Hollanda’yı seçen Booking.com’un diğer AB ülkelerine nazaran Hollanda’da daha düşük olan gelir vergisi oranları nedeniyle 2012-2016 yılları arasında sadece AB ülkelerindeki faaliyetlerden elde ettiği gelirlerden dolayı 715 milyon Euro daha az vergi ödediği tespiti yapılmıştır. Yapılan tespite Booking.com ve iştiraklerinin gelirleri üzerinden alınan %16’lık vergi ile faaliyette bulunulan tüm ülkelerde yerleşik olunması durumunda ödenmek durumunda kalınacak AB ortalama kurumlar vergisi oranı %23 üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi arasındaki fark esas alınarak varılmıştır. S&D grubunun Google ve Facebook özelinde yapmış olduğu araştırmada da her iki firmanın benzeri digital faaliyetlerden elde ettiği gelirlerden ötürü AB ülkelerinin 4 ila 5,4 milyar Euro gelir vergisinden mahrum kaldığı tespitleri kaydedilmiştir. (İlişikte Bkz: AB Parlamentosu S&D grubu tarafından hazırlanan Booking.com, Google ve Facebook özelinde Ab Vergi Kayıpları Raporları)
Digital platformların fiziken konuşlu olmadıkları ülkelerde elde ettikleri gelirlerden vergilendirmelerinin sağlanması bakımından Fransa’nın öncülük ettiği AB Digital Vergi Direktifi Tasarıları görüşülmeye başlanmış ve 2020 sonrasında bu tasarıların sonuçlandırılarak uygulamaya geçirilmesi planlanmıştır.
Çıkarılması planlanan direktif kapsamında başlıca iki tasarı üzerinde görüşmelere devam edilmektedir:
i. Birinci tasarı kapsamında mevcut kurumlar vergisi mevzuatlarının güncellenmesi yoluyla üye ülkelerin kendi sınırları içerisinde elde edilen karların, ilgili firmanın söz konusu üye ülkede fiziki varlığı bulunmasa da vergilendirilmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda şu üç kriterden birini sağlayan firmaların ilgili üye ülkede vergilendirilebilir digital yahut sanal kalıcı mevcudiyetlerinin varolduğu varsayılacaktır;
1. Firma gelirlerinin ilgili üye ülkedeki yıllık gelirlerinin 7 milyon Euro’yu aşması,
2. Firmanın herhangi bir vergi döneminde ilgili üye ülkede 100.000’in üzerinde kullanıcıya sahip olması
3. Firma ve ticari kullanıcılar arasında ilgili vergi döneminde 3000’in üzerinde dijital hizmet sözleşmesi akdedilmiş olması.
ii. Fransa’nın başını çektiği ikinci tasarı kapsamında ise digital faaliyetlere özgü, kapsamlı bir vergi reformu yapılana kadar geçici bir vergi düzenlemesi getirilerek dünya çapında 750 milyon Euro ve AB genelinde 50 milyon Euro (Aralık 2018 oturumunda 40 milyon Euro’ya düşürülmüş) geliri olan firmaların üye ülkeler nezdinde yapmış oldukları online reklam satışlarının digital aracılık faaliyetlerinin (perakende satış, otel konaklama hizmetlerinin aracılığı) ve kullanıcılardan elde edilen bilgilerin satışından elde edilen gelirlerin %3 oranında vergilendirilmesi amaçlanmıştır.
(Bkz: Avrupa Komisyonu Digital Ekonominin Adil Vergilendirilmesi Raporu: https://ec.europa.eu/taxation_customs/business/company-tax/fair-taxation-digital-economy_en)
Her iki tasarıda da 2017 yılı itibarıyla 9’a ulaşan Pazar lideri konumundaki büyük ölçekli digital firmaların kar elde ettikleri ülkelerde vergilendirilmeleri, böylelikle daha adil bir rekabet ortamının da sağlanması hedeflenmiştir.
18.12.2018 tarihinde oylanarak kabul edilen 1. Ve 2. Direktif taraşı metinleri ilişikte sunulmakta olup, tasarı metinlerine ayrıca aşağıdaki linklerden ulaşılabilmesi mümkündür:
Tasarı 1: TA 08 – 2018 - 0524 – Corporate Taxation of a Significant Digital Presence
http://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-8-2018-0524_EN.pdf
Tasarı 2: TA 08 -2018 -0523 Digital Services Act as an interim measure:
http://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-8-2018-0523_EN.pdf
Fransa öncülüğünde teklif olunan 2. Tasarı kapsamında bir düzenlemenin 2019 yılı içerisinde yapılarak geriye dönük olarak Ocak 2019’dan itibaren digital firmaların Fransa’daki faaliyetleri üzerinden %3 vergi alınmasını düzenler, Genel vergi Yasası’nda değişiklik yapar bir yasa metni 08.04.2019 tarihinde Fransız Yasama merciince oylanarak yürürlüğe konulmuştur.
(Bkz. Fransız Digital Vergi Yasa Tasarısı Metni: http://www.assemblee-nationale.fr/15/pdf/ta-commission/r1838-a0.pdf )
(Ayrıca Yasa Tasarısı Hakkında Oylama Öncesi Bilgilendirme Haberi Bkz: https://www.gouvernement.fr/en/taxation-the-outlines-of-the-gafa-tax-revealed
Ve
Türkiye’de ise 05.03.2020 tarihi itibarıyla yürürlüğe giren 7194 sayılı Kanun’un 1-7. Madde hükümleri kapsamında ilgili ülkede elde edilen hasılatın baz alındığı Fransız düzenlemesine paralel bir dijital hizmet vergisinin uygulamaya sokulduğu; bu kapsamda Türkiye’de 20 milyon Türk Lirası ve Dünya’da 750 milyon Euro gelir-hasılat elde eden digital hizmet, reklam, perakende satış platformları vergiye tabi tutulmuş ancak emsal ülke uygulamalarından ayrışılarak vergi oranı (Cumhurbaşkanına %1’e kadar indirme ve iki katına kadar arttırma yetkisi de tanınarak) Türkiye’de elde edilen matrah üzerinden %7,5 gibi oldukça yükse bir oranda belirlenmiştir.
Özetle, halihazırda digital platformlar üzerinden hizmet, aracılık faaliyetlerinde bulunan Booking.com, Google, Amazon gibi firmaların gelir elde ettikleri ülkelerde fiziki mevcudiyetlerinin bulunmaması dolaysıyla vergilendirilmelerinde önemli güçlükler yaşandığı, bunun ilgili pazarlarda adil rekabet ortamını zedelediği ve vergi gelirlerini önemli oranda düşürdüğü ancak bu hususta mevcut ulusal vergi mevzuatlarının güncellenmesi maksadıyla Fransa öncülüğünde AB nezdinde ve Türkiye’de önemli aşama kaydedilerek 2020 sonrasında direktif bazında bir düzenlemenin yürürlüğe konulmasının beklendiği gözlemlenmiştir.